بۆچی کۆماری ئیسلامی دژبەرانی لەناو دەبات؟

 ئەمە سەردێڕی وتووێژی ئەمجارەمە لەگەڵ کورد کاناڵ، لەم وتووێژەدا بە تیشک خستنە سەر پەڕتووکی "نامەکانی ئێرانی" کە بەرهەمێکی ئەدەبیە لە گەورە فەیلەسووفی فەڕانسی شارڵ دۆ مۆنتێسکیو حەولم‌داو ئیستبداد لەئێران و کۆماری ئیسلامی وەک دەسەڵاتێکی ئیستبدادی شرۆڤە بکەم.

مۆنتسیکو لەم پەڕتووکەدا باس لە چەند دەرکەوتە دەکات، یەکەم حاکمی موستەبید، دووهەم حەڕەمسەرا، سێهەم خواجەکان و چوارەم ژنان. حەرەمسەرا هێما و سیمبۆلی ژینگەی ئیستبداد و حاکمی موستەبیدە، ژن کەرەسەی عەیاشی و ڕابواردن و مناڵ خستنەوەیە لە خزمەت ئیستبدادا، جواکەنا هەموو دەست و پێوەندێکانی ئیستبداد لەخۆدەگرێت کە دەوام، هێژمۆنی و بەرژەوەندی ئیستبداد دەور دەگێڕن، ئەوا لەڕیی ئەختە بوونەوە دەبنە خوڵامی حەڵقە لەگوێ حاکم و لەهیچ جینایەتێک و سەرشۆڕیەک بۆ حاکم ناسڵەمێنەوە. مۆنتسیکو لەم پەڕتووکەدا باس لە دۆخی دەروونی و ڕەوانی حاکمی موستەبید دەکات و بە دەست خستنە سەر ترس وەک هۆکار، ئاماژە بە تۆقاندن، خستنەوەی دڵەڕاوکێ لە کۆمەڵگادا و کەڵک وەرگرتن لە تووند و تیژی وەک زمان و کردەوەی حاکم نیشان دەدات کە حاکم بەهۆی ترس لە ئاگا بوون و تێگەیشتووی کۆمەڵگا وەک بنەڕەتی‌ترین بەستێنی وەلەرزە خستنی پایەکانی دەسەڵات، حەول دەدات لەڕیی ترساندن و تۆقاندنی کۆمەڵگا ئەم ترس و دڵەڕواکێیە دابمرکێنێت.

لەکۆماری ئیسلامی‌دا ئێران حەرەمسەرای رێبەرە و ژینگەی مسۆگەرکردن، پەرە و دەوامی ئایدۆلۆژی فۆندامێنتالیزمی ئایینیە، ژن کەرەسەیەک لە خزمەت ئارەزوو و حەزی سێکسی پیاوسالاری دەرکەوتوو لە فۆندامێنتالیزمی ئایینی دایە، خواجەکان هەموو دام و دەزگاکانی سیاسی، ئیداری و نیزامی لەخۆدەگرێت لە مرۆڤی ئەختەکراوی بەرهەم هێناو بۆ سەرکووت، تۆقاندن و لەناو بردنی هەرجۆرە ناڕزخایەتێک، یەکێک لەو دەزگا ئەختەکراوانە سیستمی قەزایی کۆماری ئیسلامیە کە حوکم‌گەلێکی وەک زیندان و ئیعدام بەسەر ناڕازیان دا دەسەپێنێت. ژنان کە بە دژ ئۆبژەبوون و شووناسی نزمی داسەپاو لەلایەن حکوومەت لە شۆرشی ژینادا ڕاسانەوە و هەموو ئەو مرۆڤانەی کە بۆ پشتیوانی لە زوڵم‌لێکراوان و لەقاو دانی جینایەتەکانی کۆماری ئیسلامی لەلایەن خواجەکانی حکوومەتی وەک گەشتی ئیرشاد، سوپای تێرۆریستی پاسداران و دەزای قەزایی سەرکووت کراون.درێژەی بابەتەکە لە وتوووێژەکەدا دەتوانن گوێ‌بیست بن.