(خەسارناسی هێزی ناوەند و
غیابی ئەڵتڕناتیوی پەرواێز)
شاهۆ حوسێنی
سەنعەتی کلتوور چەمکێکە کە لەلایەن ئادڕنۆوە بۆ شرۆڤەی
کردوەی ناوەندەکانی بەرهەم هێنانی بەرهەمی کلتووری داهێنراوە. بەباوەڕی ئادڕنۆ
ڕاگەیەنە گشتێکان گرینگ‌ترین کەرەسەکانی سەنعەتی کلتوورن لە هەموو دونیا کە دوو
ئەرکی سەرەکی هەیە: یەکەیان یەک‌دەست‌کردنە و ئەوی‌تریان هێنانە خواری ئاستی تێگەیشتووی
و فامی گشتیە. چاوخشاندنێک بەبەشی هەرە زۆری بەرهەمەکانی ڕاگەیەنە گشتێکان نیشان
دەدا کە ئەوان لەلایەک حەولی ڕازاندنەوەی فۆرمی ژیانی مەوجود دەدەن و لەلایەکی تریش
حەولی سەپاندنی ئەو فامە بە پەیڤەرەکان(موخاتەب) دەدەن کە فۆرمی ئاڕمانی ژیان
چەندە دوورە لە دەستەبەر کردن و دەست‌پێ‌‌ڕاگەیشتن.
بێ گومان ئەو دۆخە لە کۆمەڵگا داخراو و دیکتاتۆرەکان‌دا زۆر تووندتر و ڕادیکاڵ‌ترە.
دەسەڵاتی پاوانخوازی حاکم بە سنووردار کردن و زۆر جار بەبەستنی کاناڵەکانی دەس‌ڕاگەیشتنی
کۆمەڵگا بە بەرهەمەکانی جیاواز، تەنیا بەرهەمەکانی خۆی و فرسەتەکانی خۆی دەرخواردی تاک و کۆمەڵگا دەدا،
کە بە مەبەستی کۆمەڵگرتر کردنی تاک و کۆمەڵگایە لەناو ئەو سیستمە هزری و ڕواڵەتیەی کە وەک تاکە
فۆرمی ژیان بۆ پەروەردە و بەرهەم هێنانی مرۆڤی ئۆبژە و ملکەچ داڕیشتوە.
ئێران وەک کۆمەڵگایەکی داخراو و ژێر دەسەڵاتی حکوومەتێکی
پاوانخوازی ئایدۆلۆژیکیش لەو قاعیدەیە بەدەر نیە. بێ‌گومان ئەو دۆخە بۆ کورد وەک
کەمینەیەکی نەتەوەیی کە خواستی نەتەوەیی و شووناس‌خوازانە هەیە و خەباتی بۆ دەکات
زیاتر لە فارسەکان قورس‌تر و ئاڵۆزترە. لەوەها دۆخێک‌دا کە ڕاگەیەنە تەکنیکی و
گشتێکانی ڕکابەڕی دەسەڵات غایبن و ئەڵتڕناتیڤێک لە بەرامبەر دەسەڵات‌دا بوونی نیە ئیتر
کۆمەڵگرتر کردن و ملکەچ‌کردنی تاک و کۆمەڵگا کاریکی زۆر چەتوون نیە. بۆ وێنە لە
کۆریای باکوور و تورکەمەنستان دەسەڵات زەحمەتێکی زۆری نیە بۆ ملکەچ کردنی کۆمەڵگا.
بەڵام بە پێجەوانە لە کوردستان کە چەندین حیزب و ریکخراوەی سیاسی خاوەنی چەندین
ڕاگەیەنی تەکنیکی و تۆری کۆمەڵایەتی و سۆشیال میدیان، ئیتر دەسەڵات نابێ‌بتوانێ بە
ئاسانی ئەرکی بەلاڕێ‌دابردنی تاک بەڕێوە بەرێت. بێ‌گومان لەوەها دۆخێک‌دا سەنعەتی کلتوور
و ڕاگەیەنە تکنیکێکانی ئۆپۆزیسیون ئەرکیان لەسەر شانە کە بەر پەرچی کردەوەکانی دەسەڵات
بدەنەوە. ئەو بەرپەرج دانەوەیە ئەگەر لەژێر تیشکی گوتار و ئەندیشەیەکی بەهێز وەک
ئەڵترناتیڤی گوتار و ئەندێشە حکوومەت نەبێت ناتوانێ سەرکەوتوو بێ. بەداخەوە
ئۆپۆزسییونی کوردی کە خۆی وەک ئەڵترناتیڤ دەبینێت هێشتا نەیتوانیوە گوتار و
ئەندێشەیەکی رەقیبی حاکمییەت بەرهەم بهێنێ تا بەپشت بەستن بەو و دەرخستنی وەک
ئەڵتڕناتیڤ بتوانێ تاکی کورد لە دەسەڵاتی ناوەندی داببڕێت و لە دەوری خۆی
کۆبکاتەوە. ئۆپۆزیسیونی کوردی لە بەرهەم هێنانی کلتووری ئەڵتڕناتیقی دەسەڵاتی
پاوانخواز کە بێ‌گومان دەبێ کلتووریکی دیمۆکراتیک بێ هێشتا عاجزە. ئەگەر تاکی کورد
لە خەساری کایەکردن لەناو جەغزی کلتووری حاکم‌دا بەشیک لە هەڵەکە بێت، بەشێکی
زۆرتری ئۆپۆزیسیونی کورد و ڕووناک‌بیرانن کە نەیانتوانیوە ڕایەڵێکی ئەڵتڕناتیڤ بۆ
لێک‌گرێدانەوەی تاکی کورد لە دەوری کوردییەتیکی مەعریفی و مێژووی بەرهەم بهێنن.
ئەوەندەی دەسەڵات حەولی دابەزاندنی ئاستی تێگەیشتوویی داوە هیچ کات ئێمە
نەمانتوانیوە حەولی تێگەیاندن بدەین، بە هۆی ئەوەکە هیچ فام و وێنایەکی هاوبەشمان
لە تێگەیشتن نیە. بەگشتی ڕژێم بە پۆپۆلیزە کردنی دۆخی کۆمەڵگا باشترین کەڵکی
وەرگرتوە و کوردیش بەداخەوە بە هەمان شێوە بە حەول بۆ پۆپۆلیزە کردنی دۆخەکە زۆرترین
زیانی بەرکەوتوە.
