رووخان: چارەنووسی کۆماری ئیسلامی یان کۆمەڵگا؟

 

شاهۆ حوسێنی

 

شۆڕشی گەلانی‌ئێران ئەگەرچی شۆڕشێک بەدژ پاوانخوازیتی دەسەڵاتی سەڕەڕۆی پاشایەتی لەئێران بوو، واتە شۆڕشێك بۆ ئازادی، مافی مرۆڤ و پەرەی مرۆڤایەتی لە کۆمەڵگادا بوو، بەڵام هەر زوو لەلایەن ئایینخوازەکانەوە دەسەتی بەسەردا گیرا و بە کۆدەتای ئاخوونەدەکان، دەسەڵاتی کۆمەاری ئیسلامی بە تایبەت‌مەندی ئاخووندتەوەرەیی دەرکەوت. یەکەم چەخماخەی ڕووخاندنی کۆمەڵگا و ملکەچی ئەمری دینی‌کردنی تاک و کۆمەڵگا دوو حەوتە پاش شۆڕشی گەلانی ئێران و لە ڕۆژی حەوتی مانگی ڕەشەممەی ساڵی ٥٧ بە هەڵوێستی خوومەینی لەمەر هەڵوەشاندنەوەی یاسای پشتگیری لە بنەماڵە و ئیجباری کردنی حیجاب لێ‌‌درا. ڕۆژێک بەر لە دەست‌پێ‌کردنی ڕێوڕەسمەکانی ڕۆژی جیهانی ژن، خوومەینی لە لێدوانێك‌دا لە قوتابخانەی ڕفاە ڕایگەیاند لە لەمەودوا ژنان پێویستە بە حیجابی ئیسلامێوە لەسەر کارەکانیان دەوام بکەن. بەدژ ئەم هەڵوێستەی خومەینی نزیکەی هەشت هەزار ژن لەبەردەم زانستگای تاران خۆپێشاندانیان کرد. ساڵی دوایی دەسەڵاتی ئاخووندی و دەست و پێوەندێکانی بە هێرش کردنە سەر مافخوازی ژنان لەلایەک و مافخوازی و ئازادی خوازی گەلی کورد حەولەکانیان بۆ ڕووخاندنی کۆمەڵگا بەربڵاوتر و بەرفراوانتر کردەوە، دەیەی شێستی هەتاوی هێرش بۆ سەر هەموو هێز و ڕیکخراوە دژبەرەکانی دەسەڵاتی ئاخووندی بەربڵاوتر، ڕادیکاڵ‌تر و خوێناوی‌تر بوو، لە کوردستان ڕژێم لەهیچ جینایەتێک خۆی نەدەپاراست بۆ سەرکووتی کوردستان و لەناوەندیش بەربڵاوی گرتن و لەسێدارەدان چاوەڕوان نەکراوبوو.

حەولەکان بۆ وێڕان کردنی کۆمەڵگا بەدرێژایی تەمەنی کۆماری ئیسلامی دەوامی هەبوو و بە شیوەگەلی جۆراوجۆر ڕەچاو دەکرا، لەسێداردەانی بەهەزاران زیندانی لە زیندانەکانی کۆماری ئیسلامی‌دا، قەتڵەکانی زنجیرەیی لەناوخۆ و دەرەوە، تێرۆر و تۆقاندنی دژبەران لە دەرەوە و لەناو کۆمەڵگا، ئیسلامی‌کردنی ناوەرۆکی وانەکانی زانکۆ و قوتابخانەکان، هەمووی ئەمانە بەمەبستی وێرانی کردنی کۆمەڵگا بۆ سەپاندنی حوکم و پاوانخوازێتی دەسەڵاتی ئایدۆلۆژیک تەنیا بەیەک مەبەست بەڕێوە دەچوو، ئەویش پێش‌گرتن لە رووخنی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی. کۆماری ئیسلامی بەبەردەوامی شەرعییەت و مەقبووڵییەتی حەتتا لەناو لایەنگرانی ڕدیکاڵی خۆی لە دەست‌دەدا و ئەمەش مەترسێکی گەورە بوو بۆ بەرەو ڕووخان و هەڵدێر چوونی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی، بە کورتی دەشێ بگوترێ لەناو ژێئۆپۆلەتیکی ئێران‌دا یان دەبێ دەسەڵات بڕووخێت یان کۆمەڵگا، دەسەڵاتی پەهلەوی نەیتوانی کۆمەڵگا بڕوخێنێت و لەئیاکام‌دا خۆی ڕووخا.

کۆماری ئیسلامی‌ ئەگەرچی زێدە لەچل ساڵە حەولی ڕووخاندنی کۆمەڵگا دەدات، بەڵام بە دوو هۆکار نەیتوانیوە: یەکەم بەرتەسک بوونەوەی بەردەوامی جەغزی لایەنگران و کۆڕگێڕانی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی. دووهەم بەربەرەکانی و خەباتی بەردەوام و بەربڵاوی کۆمەڵگا کە دوو لە دیارترین تیری کە لە جەرگی کۆماری ئیسلامی کەوت لەم یەک  ڕابڕدوو دا شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی و تەواوکەری فڕێ‌دانە ناو زبڵدانی بێ‌شەرعحیەتی دەسەڵات لە هەڵبژاردنی فەشەڵی ڕەشەممەی ئەم ساڵ بوو، کە پارڵمانی ئێران بوو بە نوێنەری ژێر دەلەسەدی کۆمەڵگا و لەزۆر شوێنان دەنگی باتڵ دوو و سێ بەرامبەری دەنگی بەربژێرانی وەدەست هێنا، بەم شێوەیە ئەوەی تا ئێستا ڕوونە ئیئرادەی کۆمەڵگا بۆ ڕووخاندنی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامیە، پرۆسەی بەربەرەکانی بۆ ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی بەبەردەوامی پەرە دەستێنێت و بەهێزتر و بەربڵاوتر دەبێت و پڕۆژەی دەسەڵات بۆ ڕووخاندنی کۆمەڵگا رۆژ دەگەڵ ڕۆژ لاوازتر، سیزتر و بێ‌هێزتر دەبێت.