پێوەندی نێوان فەلسەفە و پرسی سیاسی

)دەوری فەلسەفە لە ڕووادوە سیاسێکان دا چیە؟(

شاهۆ حوسێنی

بەدرێژایی مێژوو لەنێوان دەسەڵات(لە مانا ڕۆژهەڵاتێکەی دا کە بە مانای سەروەری، هێژمۆنی و حوکم کردنی بێ ڕکابەڕە) و بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە و داهێنەرانەدا مەودایەکی قوڵ هەبوە و هەیە. بەجۆرێ کە بە هۆی باوەڕی دەسەڵات (لە ڕوانگە ئۆرتۆدۆکسێکەی دا) بە بەردەوامی و تاک بوونی کە تەواو دژ بە بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە و داهێنەرانەیە(بەهۆی باوەڕی بە سەیروورەت و ڕێژەیی بوونی) ئەوا هیچ خاڵێکی هاوبەش بۆ وێک هەڵکردن لەنێوانیان دا نیە. ئا لێرەڕا دیالێکتیکی زانست ستیزی، ئەندێشە ستیزی و ڕووناکبیر ستیزی دەست پێ دەکات. وەها دەسەڵاتێک تەنیا فۆرماسیونێکی هزری و تەنیا دیسیپلینێکی کە بەفەرمی دەناسێت، باوەڕ بە ڕەها بوونی خۆی و ئەو نەزەمیە کە لەسەر بنەمای ئەو باوەڕە بۆ پاراستنی ئەو و  هێژمۆن تر کردنی ئەو بەرهەم هاتوە. بۆیە لەنێوان ئەندامان و لایەنگرانی وەها دەسەڵاتێک لەگەڵ حەقیقەت کەلێن و مەودایەکی قوڵ هەیە. لەوەها دۆخێک دایە کە فەلسەفە دێتە گۆڕەپان و وەک چرایەک ڕووناکی دەخاتە سەر ئەو کەلێن و مەودایە و دەبێتە ڕوونکەرەوەی مەودای نێوان دەسەڵات و حەقیقەت. لەغیابی فەلسەف دا کەلێنەکان و مەوداکان تاریک و نادیار دەمێننەوە و سنوورەکان وەدەر ناکەون، بۆیەش هیچ ئاڵوگۆڕیەک ڕوو نادات و کۆمەڵگەکان دەگنخێن.

ئەرکی فەلسەفە خەبات و بەربەرەکانیە لەگەڵ ئەو فۆرماسیونە سیاسیەی کە حەولی سوژە سڕینەوە دەدات، چون ئەرکی فەلسفە ڕەخساندنی بەستێن بۆ پشکوتن و پەرەی سوبژەیە. لەڕاستی‌دا فەلەسەفە بەستێنە مەعرێفیکانی دەرکەوتنی سوژە لەبەستێنی سیاسی‌دا دەڕەخسێنێت. بە کورتی بەلای منەوە ئەرکی فەلسەفە ڕەخساندنی بەستێنی نەزەری و مەعریفی بۆ دەرکەوتنی سوژە سەربەخۆکانە، بەستێنیکی نەزەری و مەعریفی وەک فۆرماسیونێک کە لەچوارچێوەی ئەودا سوبژەکان مەجال و توانای خۆ پیناسەکردنیان بۆ دەڕەخسێت. واتە فلەسەفە تیشک دەخاتە سەر مەودا و کەلێنیک کە لایەکی دەسەڵاتی پاوانخواز و سەڕەڕۆ ڕاوەستاوە کە حەول بۆ سوژەسڕینەوە و ئۆبژە پەروەری دەدات و لەلایەکی‌تری دەسەڵاتی دیمۆکراتیک ڕاوەستاوە کە بەپشتیوانی فەلسەفە حەولی پاراستنی پلۆرالیزمی بوونەکان دەدات.