شاهۆ حوسێنی
ڕەنگە هەتا ئەمڕۆکەش هیچ چەمک‌و وشەیەک هێندی
"کاریزما" بۆ شرۆڤەو پێناسەکردنی ڕێبەڕان لەکاتی قەیران‌و لەکەشی شۆڕش‌دا
ڕوونکەرەوە و چەسپاو نەبووبێت‌و کەڵکی لێ‌وەرنەگیرابێت. کاریزما ئاماژەیەکە بۆ
سرنج‌ڕاکێشی و تایبەت‌مەندی‌گەلێکی درەوشاوە و بەرچاوی‌تاک‌و کەس‌گەلێک کە دەتوانن
سرنجی گشتی و ڕێزی گشتی کۆمەڵگایەک یان کۆمەڵە مرۆڤێک بۆلای خۆیان ڕابکێشێن و
بتوانن شوێندانەری کۆمەڵایەتی و گشتیان هەبێت. لەنێوندی سەدەی بیستەم‌ڕا چەمکی
"کاریزما" بوو بە چەمکی دیار و مسۆگەر بۆ پێناسەی هەڵکەوتە سیاسێکان کە
توانایی ڕێکخستن و کارتێکەری کەم‌وینەیان لەناو کۆمەڵگادا هەیە. چەمکی کاریزما
لەڕاستی‌دا پێناسەی مرۆڤ یان مرۆڤ‌گەلێکە کە بان ئیرادەی مرۆڤەکان، ئەوان دەخاتە
ژێرکارتێکەری ئیرادەی خۆی و تاکەکان دەبنە شوێة‌کەوتەی.
بێ‌گومان کاریزما یەکێک لەگرینگ‌ترین تایبەت‌مەندێکان و
بنەماکانی کەسایەتی تاک و رێبەڕێکە کە دەتوانێ شوێن‌دانەر و خاوەن هێژمۆنی بێت لە
کۆمەڵگادا، واتە یەکێک لەگرینگ‌ترین و سەرەکی‌ترین تایبەت‌مەندێکانی مرۆڤە بۆ
وەدەست‌هێنانی دەسەڵات و هێژمۆنی کۆمەڵایەتی و سیاسی. لەڕێی ئەم تایبەت‌مەندێوە
مرۆڤی کاریزما توانای ڕاکێشان و ریکخستنی مرۆڤەکانی لەدەوری خۆی هەیە، بەجۆرێ
لەگەڵ ئەوەدا زۆر جار مرۆڤی کاریزما لەگەڵ‌ئەوەدا کە خاوەن هیچ پلەوپایەکی فەرمی و
بۆرۆکراتیک نیە، بەڵام دەنگی لەناو کۆمەڵگادا هێژمۆن‌ترە لە خاوەن پلەکان و
بەرچاوترە و درەوشاوەترە، هەر بەم پێیەش گۆییەکان زیاتری دەبیسن و چاوەکان ڕوون‌تری
دەبینن. کەم نین ئەم کەسایەتیانەی لە کوردستانی رۆژهەڵات کە لەگەڵ ئەوەدا تۆزی مێژوو
لەسەر ژیان و زەمەنیان نیشتوە بەڵام هێشتا لە ئاسمانی خەیاڵ و هەستی کوردستان‌دا
دەدرەوشێنەوە: شەهید سمکۆ، شەهید قازی موحەممەد، شەهید دکتۆر قاسملوو، شەهید کاک
فوئاد، شەهید دکتۆر شەفیعی‌و ........
ڕێبەڕی‌کاریزما:
دەرکەوتنی ڕێبەڕی کاریزما بێ‌گومان لەلایەک بەرهەمی دۆخی
تایبەتی کۆمەڵایەتی و سیاسی هەر کۆمەڵگایەکن، واتە بەرهەمی دەرکەوتن، پەرە و قوڵ‌بوونەوەی
قەیرانی کۆمەڵایەتی و سیاسی ناو کۆمەڵگەکانن و لەلایەکی‌تریش بەرهەمی دۆخی لەباری
کۆمەڵایەتی و سیاسی کۆمەڵگەکانن، واتە قەیران وەک پێش‌بەستێنێک و سەرچاوەی پێویستی
و نیاز کۆمەڵگا هان دەدات بۆ دەرخستنی کاریزما و هەمیش ڕەخسانی کەش و هەویەکی
تایبەت دەبێتە بەستێن بۆ دەرکەوتنی کەسایەتی کاریزما. بۆ وێنە قەیرانی پاش شەهید
بوونی کۆماری کوردستان، شەهیدبوونی پێشەوای کورد و بەشێکی زۆری ڕێبەڕان و کەسایەتێ
سیاسێکانی کوردستان وەک قەیران کەش و هەوایەکی لەباری خوڵقاند بۆ دەرکەوتنی شەهید
دکتۆر قاسملوو وەک کاریزما لە داهاتوودا و هەمیش سەرکەوتنی شۆڕشی گەلانی‌ئێران و
ڕووخانی حکوومەتی پاشایەتی وەک بەستێنێکی لەبار بەستێن و زەمەنێک بوو بۆ دەرکەوتنی
چەندین کەسایەتی کاریزما لە کوردستان. ئەوەی لەم ناوەدا زۆر گرینگە لە تەنیش
قەیران و بەستێنی گوونجاو وەک تایبەت‌مەندی زەرووری و پاڵنەر، تایبەت‌مەندی
هوڵکەوتەیی مرۆڤەکان دەشێ بگوترێ شوێن‌دانەرترین تایبەت‌مەندیە، واتە مرۆڤێکی کە
وەک مناڵی سەردەم و کۆمەڵگای خۆی دەردەکەوێت و پسپۆڕێکی کارامەیە کە هەم لەباری
زەینێوە ڕێگاچارە و عیلاجی پێیە و هەمیش بەکردەوە و لە پراکتیک‌دا بوێرانە دێتە
مەیدان قۆڵی هیممەت هەڵدەماڵێت بۆ چارەسەری قەیران. گرینگ‌ترین تایبەت‌مەندی
ڕێبەری کاریزما ئاڵوگۆڕی‌خوڵقێن و نوێ‌خواز بوونە، واتە مرۆڤێکی کە لەڕێی متمانە
بە زانست و عەقڵی بیرمەندانە هەست بە پێویستی ئاڵوگۆڕی زەینی لە کۆمەڵگادا دەکات و
جیهانێکی زەینی و نەزەری جیاواز دەخاتە ڕوو. دەشێ بگوترێ کە ئەمە خاڵی گەوهەری
کەسایەتی و ڕێبەڕانی کاریزماتیکە، ئەوان بەپشتیوانی جیهانی زەینی، زانست و تێشووی
مەعریفی و نەزەری حەولی گۆڕێن بنەما نەزەری و مەعریفێکانی کۆمەڵگا دەدات و زەین و
مەعریفەیەکی ئەڵتڕناتیڤ بەرهەم دهێنێت و دەیکاتە جێگرەوەی زەین و ئەندێشەی ماوە
بەسەرچوو. واتە دوو لێ‌کەوتەی ڕیبەڕانی کاریزماتیک لەگەڵ مرۆڤ ئاسایی ئەمەیە و کە
سەرەتا تێ‌دەگات لە زەین و ئەندێشەی کۆمەڵگا کۆن و ماوە بەسەرچوە، واتە لگەڵ
ئەمرۆیی و ئێرەیی نیە، دووهەم حەول دەدات بە فۆڕم‌دان بە ئاسۆیەکی مەعریفی و زەینی
کۆمەڵگا لە سەرلێ‌شێوای زەینی دوور بکاتەوە، لێ‌کەوتەی دووهەم ئەوەمەیە، تێ‌دەکۆشێت
بۆ چەسپاندن و مسۆگەرکردنی زەین و ئەندێشەیەکی نوێ و بەڕۆژ.
قەیرانی‌ڕێبەڕی لە ڕۆژهەڵاتی‌کوردستان
شەهیدبوونی بەشی هەرە زۆری ئەو ڕێبەڕانەی کە دامەزرێنەر،
پەرەپێ‌دەر و ڕەچاوکەری هزر و ئەندیشەی نوێ بوون بۆ کۆمەڵگای ڕۆژهەڵات، کەمپ‌نشین
بوونی حیزبەکانی ڕۆژهەڵات لە باشوور، پەرەی دیاردەی بۆرۆکراتیک لەنیو حیزبەکان
بەهۆی نیشتەجێی، هێژمۆنی ڕکابەڕێتی و دەسەڵات‌خوازی لەناو حیزبەکانی کوردی لەپاش
کەمپ‌نشینی لەڕەوتی کۆنگرەکانی حیزبی‌دا، دابڕانی بەردەوام لەنێو حیزبەکان و
چەقبەستوویی هزری و مێژویی دەشی وەک گرینگ‌ترین هۆکارەکانی بەتاڵ بوونی حیزبەکان
لە کەسایەتی کاریزما، واتە پەرەی ڕکابەرێتی و هێژمۆنی ڕکابەرێتی ناوخۆیی لەناو
حیزبەکان بەسەر شۆڕش و شۆڕشگێڕایەتی لەڕاستی‌دا جۆرێکی بێ‌نیازی لەناو حزیبەکانهدا
بەرهەم هێنا بەنیسبەت مرۆڤ و کەسایەتی هەڵکەوتە، هەروەها لەکاتی شۆڕش و لەگەرمەی
شەڕی چەکداریش‌دا بەهۆی لەئارادبوونی چەند ڕێبەڕ و کەسایەتی کاریزما لەناو
حیزبەکان‌دا هەستی پێویستی بە پێشمەرگە و مرۆڤی پراگماتیسم نەتەنیا جۆرێک بێ‌نیازی
بە تاکی هەڵکەوتی هزری لێ‌کەوتەوە کە حەتتا جۆرێک دژایەتی و بەسووک دیتنی
هەڵکەوتەی هزریشی لێ‌کەوتە، لەتەنیشت ئەم دیاردانە یارگیری بۆ هێژمۆنی و بەدەسەڵات
گەیشتن و پاراستنی دەسەڵات دیاردەیەکی نەباشی تری لێ‌کەوتەوە، ئەویش مەیدان دان بە
تاک و مرۆڤی ناتەبا لەگەڵ پۆستەکان و بڕەودان بە تاکی گوێ‌ڕایەڵ، لەئاکام‌دا سەرکووت
و سەرکۆنەکردنی تاکی هەڵکەتە بەهۆی هەست بە مەترسی کردن لەلایەن ڕێبەڕانی نوێی
حیزبەکان. واتە دەشێ بگوترێ کە ڕیبەڕانی نوێی حیزبە کوردێکانی ڕۆژهەڵات نەتەنیا
خۆیان لەباری هزر و ئەندێشە هیچ کۆکیەک و تەباییەکیان لەگەڵ دۆخی ئیستای ڕۆژهەڵات
نیە و خاوەنی هیچ جیهانێکی هزری سەربەخۆ و تازە بنیادنراو نین، کە لەهەمان کاتیشا
هیچ ڕاوێژکارێکی کارمە و هەڵکەوتە کە بتوانێ ئەم کەمایەسێیان بۆ قەرەبوو بکاتەوە
بەدەورەوە نیە، هەرچی دەکرێت و هەر هەڵسووکەوتێک تەنیا ئامانجی هێژمۆنی‌خوازای و
بەمەبستی ڕادیکاڵ‌تر کردنی دەز و پەرەی هێژمۆنی خۆیانە لەکۆمەڵگا بەبێ گرینگی‌دان
بە ئاڵوگۆڕی هزری. کلتووری و مەعریفی کۆمەڵگا بەبێ ڕەچاوکردنی پرەنسیپە زانستیە
کۆمەڵایەتی و سیاسێکان بۆ خەبات و بەرخۆدان بەدژ دەسەڵاتێک کە بەدەیان ستراتژیست،
ناوەندی توێژینەوەی زانستی و ستراتژیکی لەناو خۆ لە دەرەوە لەخزمەت‌دایە. لەڕاستی‌دا
قەیرانی ڕێبەری بە مانای غیابی کەسایەتی کاریزما کە هەڵگری جیهانێکی مەعریفی و
زانستی بەڕۆژ بێت، پشتیوانی و عەقەبەیەکی زانستی و مەعریفی‌جێگای متمانەی بەڕۆژی
هەبێت، ئەمرۆکە ڕەنگە گرینگ‌ترین خەساری شەقامی سیاسی ڕۆژهەڵات بێت.
